W przypadku występowania chorób psychicznych, upośledzenia umysłowego lub zaburzeń innego rodzaju, dalsze postępowanie jednostki określane jest poprzez wydanie decyzji o jej ubezwłasnowolnieniu. Na czym polega i kiedy stosuje się ubezwłasnowolnienie? Więcej o poszczególnych instytucjach przeczytasz w poniższym artykule.

Czym jest ubezwłasnowolnienie? 

Z chwilą osiągnięcia przez jednostkę pełnoletności, zyskuje ona pełną zdolność do czynności prawnych, co oznacza z kolei, że od tego momentu może rozporządzać swoimi prawami, obowiązkami i dysponuje prawem zawierania umów. Ponadto taka osoba ma możliwość m.in. nabywania władzy rodzicielskiej, czy stawania się prawnym opiekunem. Czym jest ubezwłasnowolnienie w kontekście opisanych praw? Polega ono na częściowym lub całkowitym pozbawieniu osoby zdolności do czynności prawnych. Dzieje się tak w sytuacji, gdy jednostka nie może samodzielnie kierować własnym postępowaniem, nie jest zdolna decydować o sobie i swoim majątku. Aby doszło do ubezwłasnowolnienia, konieczne jest zgłoszenie odpowiedniego wniosku do sądu. Ponadto do wydania orzeczenia konieczne jest wystąpienie określonych przyczyn, a więc brak świadomego kontaktu z rzeczywistością, a także niemożność intelektualnej oceny własnego zachowania i jego następstw. Pełna procedura ubezwłasnowolnienia została szerzej omówiona na stronie: https://smadwokaci.pl/aktualnosci/prawo-cywilne/ubezwlasnowolnienie-calkowite-i-czesciowe/. 

Ubezwłasnowolnienie całkowite

Ten typ ubezwłasnowolnienia dotyczy każdej osoby fizycznej, która ukończyła 13. rok życia, a na skutek choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych nie może dokonywać żadnej czynności prawnej, zawierać umów, a pojedyncza decyzja dotycząca ubezwłasnowolnionej osoby wymaga zgody sądu opiekuńczego. Objęcie całkowitym ubezwłasnowolnieniem oznacza konieczność zastosowania stałej opieki, chyba że jednostka wciąż podlega władzy rodzicielskiej. Co jednak warto zaznaczyć, opiekun prawny nie ma możliwości dysponowania prawami majątkowymi bez ograniczeń. Zdarzają się jednak sytuacje, w których opiekun zażąda zwrotu środków za sprawowanie opieki. 

Ubezwłasnowolnienie częściowe

Częściowe ubezwłasnowolnienie dotyczy wyłącznie osób pełnoletnich w sytuacji, gdy ich stan zdrowotny nie daje jasnych przesłanek do zastosowania ubezwłasnowolnienia całkowitego, ale jest wymagana pomoc przy prowadzeniu spraw. Oznacza to, że częściowe ubezwłasnowolnienie nie zwalnia osoby z możliwości dokonania czynności związanych z powszechnie zawieranymi umowami w drobnych sprawach życia codziennego. Dla osoby, która została objęta częściowym ubezwłasnowolnieniem, ustanawiana jest kuratela. Większość wykonywanych spraw musi zostać zatwierdzone przez kuratora, jednak co warto zaznaczyć – w przypadku częściowego ubezwłasnowolnienia istnieje opcja samodzielnego zarządzania własnym majątkiem, jeśli sąd nie postanowi inaczej. Większość czynności podejmowanych przez jednostkę, aby była ważna, musi uzyskać zgodę sądu np. zawarcie małżeństwa.

Uchylenie lub zmiana ubezwłasnowolnienia – czy jest w ogóle możliwe?

Zgodnie z decyzją sądu możliwe jest uchylenie orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu w momencie zaniku przyczyn, które dały podstawy do wydania decyzji. Istnieje również możliwość zmiany wymiaru ubezwłasnowolnienia. Dzieje się tak w sytuacji, gdy stan zdrowia osoby chorej ulegnie poprawie – wtedy sąd może wydać decyzję o częściowym, a nie całkowitym ubezwłasnowolnieniu. Także w sytuacji odwrotnej, a więc w przypadku pogorszenia sytuacji zdrowotnej osoby częściowo ubezwłasnowolnionej, może dojść do całkowitego pozbawienia zdolności do czynności prawnych.