Sprawy spadkowe bez wątpienia należą do najbardziej skomplikowanych – nie tylko z uwagi na swoją złożoność, ale też z powodu konieczności rozdysponowania zgromadzonego majątku. Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, kiedy pojawia się konieczność wydziedziczenia członka rodziny.
Na czym polega wydziedziczenie?
Wydziedziczenie jest czynnością prawną, której celem jest pozbawienie ustawowego spadkobiercy prawa do spadku. Jest ono nierozerwalnie związane z dziedziczeniem ustawowym, w przypadku którego kolejność dziedziczenia ustanowiona jest przez prawodawcę. Innymi słowy, spadkodawca – właśnie dzięki wydziedziczeniu – może podjąć decyzją związaną z tym, że konkretna osoba, na przykład jego dziecko, nie otrzyma części spadku, choć na mocy ustawy przysługuje jej takie prawo.
Co istotne, osoba wydziedziczona traci prawo do zachowku. Nie może więc liczyć na to, że otrzyma choćby ułamek tej części spadku, jaka mogłaby jej przysługiwać zgodnie z prawem. To ważna informacja dla wszystkich osób, które zamierzają wydziedziczyć członka swojej rodziny – jest to bowiem zabezpieczenie dla innych spadkobierców. Nie ma tu ryzyka, że osoba wydziedziczona będzie ubiegała się o zachowek.
Z jakich powodów można wydziedziczyć członka rodziny?
Art. 1008 Kodeksu Cywilnego szczegółowo reguluje, w jakich sytuacjach możliwe jest wydziedziczenie dziecka lub innego spadkobiercy ustawowego. Otóż spadkodawca może pozbawić swoich zstępnych, małżonka czy rodziców prawa do udziału w spadku w konkretnych sytuacjach, które zostały opisane poniżej.
Spadkobierca postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego
A przy tym robi to wbrew woli spadkodawcy, w związku z czym może stracić wszelkie prawa do spadku. Oczywiście stwierdzenie to jest bardzo ogólne i pojemne, jednak na ogół – jeśli pojawia się kwestia wydziedziczenia danej osoby – sytuacja jest na tyle poważna, że nikt nie ma wątpliwości, iż doszło do działania sprzecznego z ogólnie przyjętymi zasadami moralnymi. Mogą to być na przykład sytuacje związane z zaniedbywaniem starszej osoby czy narażaniem jej na niebezpieczeństwo.
Spadkobierca dopuścił się względem spadkodawcy umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci
Co ważne, dotyczy to również sytuacji, kiedy spadkobierca ustawowy dopuścił się takiego czynu względem bliskiej osoby spadkodawcy, a nie tylko jego samego. Jest to podstawa do tego, aby wydziedziczyć taką osobę. W takich przypadkach warto postarać się zgromadzić dowody na działanie spadkobiercy, aby w razie konieczności przedstawić je przed sądem – lub przekazać je innym spadkobiercom, gdyby w przyszłości rozpoczęte zostało postępowanie mające na celu podważenie testamentu.
Spadkobierca uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych
Stwierdzenie to także może budzić pewne wątpliwości. Z reguły jednak dotyczy to przypadków, kiedy jeden ze zstępnych testatora w sposób uporczywy odmawia sprawowania nad nim opieki i w żaden sposób nie dopełnia swoich obowiązków – na przykład względem osoby starszej czy schorowanej. Może to dotyczyć nie tylko dzieci spadkodawcy, ale też jego wnuków czy małżonka.
Gdzie szukać pomocy prawnej w sprawach spadkowych?
Jeśli chcesz zdecydować się na pozbawienie członka swojej rodziny prawa do udziału w spadku, koniecznie porozmawiaj z prawnikiem, który specjalizuje się w prawie spadkowym. Istotne jest bowiem, aby w testamencie podać przyczyny wydziedziczenia. Udowodnienie, że rzeczywiście doszło do sytuacji, która stała się podstawą do podjęcia takiej decyzji, może uniemożliwić wydziedziczonej osobie podważenie testamentu w sądzie.
Właśnie dlatego każda osoba, która rozważa wydziedziczenie dziecka czy innego członka rodziny, powinna zdecydować się na konsultację z prawnikiem. Pozwoli to na ograniczenie ryzyka, że ważność testamentu zostanie w jakikolwiek sposób zakwestionowana, co z kolei stanowić będzie dodatkowe zabezpieczenie interesów pozostałych spadkobierców.
Wsparcie merytoryczne podczas tworzenia niniejszego artykułu zapewniła Kancelaria Słupińska-Strysik.
